1. Gaia. Aintzinako Erregimenaren krisialdia (1808-1814): Cadizko Gorteak eta 1812ko Konstituzioa

1. Gaia. Antzinako Erregimenaren krisialdia (1808-1814): Cadizeko Gorteak eta 1812ko Konstituzioa

1.    Iraultzaren beldur

Frantziako berriak eta Floridablancaren bakartze-politikoa

-       Karlos IV

-       Fernando

-       Floridablancako kondea

-       Arandako kondea

-       Luis XVI

-       Familiako itunak

-       Frantziako Iraultza

-       Frantziako Iraultzaren eragina eta Espainiako Estatuaren erreakzioa

-       Espainiako ilustratuen jarrera

-       Uzta txarren eragina

-       Floridablancaren erantzuna (neurriak)

-       Ondorengoak

-       Godoyren jarrera eta oposizioa

Konbentzio gerra (1793-1795). Frantziaren erreakzioa eta bakea

• Frantzian Luis XVI.a gillotinatu Þ Espainia gerran sartu Frantziaren aurka. Arrazoiak:

1.      Familiaren elkartasuna

2.      Pribilegioen eta erlijioaren defentsa

3.      Monarkiaren defentsa

• Garapena:

o   Katalunia

-       Aurrera egitetik atzera egitera (94)

-       Bartzelonako defentsa batzordeak + herri armada

o   Euskal Herrian

-       Gipuzkoan Þ bakea negoziatu

-       Araban Þ Mirandaraino. Nafarroan Iruñaraino.

• Basileako Bakea (95)

-       Frantziak erretiratu Santo Domingoren truke

+

-       San Ildefonsoko itunak (96)

-   Espainia et Frantzia aliatuak Ingalaterraren aurka

-  San Vicente lurmuturreko bataila (ondorio latzak)

Krisi ekonomiko eta fiskala

• Erregimen zaharraren arazo tipikoak

1.      prezioak ­

2.      ogasunaren egoera defizitarioa

1.  Lurren prezioak ­ + biziraupen krisiak

-       Lur gehienak merkatutik kanpo (amortizatuta + lotuta)

2. Ogasunaren defizita

-       Konbentzioko gerra

-       Txartel errealak (“vales reales”) = zor publikoa

Þ    Lehenengo desamortizazioa (1798-1808)

-  Defizita txikitzeko

                                                                                       I.     Udaletako auzo-lur batzuk

                                                                                     II.     Jesuiten ondasunak

                                                                                   III.     Ongintzako eliz erakundeen ondasunak

-  Enkanteetan lurjabe handiak nagusi

-       1804tik aurrera finantzak porrot egin

2.    Aliantza Napoleonen Frantziarekin

-       1799 Napoleon boterean

-       Laranjen Gerra (1801)

-       Portugal eta Britainia handia aliatu tradizionalak

-       Napoleonek Godoy behartzen du

-       Portugalgo portuak Britainia Handiko merkataritzari ixteko

-       Trafalgar 1805. Ondorioak

-       Espainiako flotaren porrota

-       Beherakada ekonomikoa

-       Jarrera politikoak

-       Liberalak: Napoleonen aldekoak

-       Goi noblezia eta kleroa Þ Fernando VII

-       Zergatiak:            -     goi noblezia baztertua

-        porrot militarra

-        desamortizazioa

-       Fontainebleauko ituna (1807)

-       Napoleonek eta Godoyk Portugaleko konkista eta banaketa adostu

-       Tropak kantonatzeko baimena

-       Aranjuezeko matxinada

-       Karlos IV.ak abdikatu  Fernando VII.aren alde

-       Godoyren erortzea

-       Baionako Abdikazioak (1808ko martxoa)

-       Napoleonen eskusartzea

-       Errege familia Baionara eraman

-       Fernandok abdikatu ® Karlosek abdikatu® Josef Bonaparte errege berria

-       Josef I.ak Baionako Estatutua aldarrikatu

3.    Independentzia gerra (1808-1814)

• Independentzia gerraren hasiera

-       Madrilgo Maiatzaren 2a

-       Muraten errepresioa eta Gobernu Batzordearen pasibotasuna

-       Baionako gertaeren + Madrilgo Maiatzaren 2aren ondorioz: matxinadak Espainia osoan zabaldu

-        

Nazioko gerra eta nazioarteko gatazka (= gerraren ezaugarriak)

-       Herri-gerra nazionala (ez iraultzailea)

-       Nazioarteko gerra aldi berean

-       Monarkia eta erlijioaren defentsa (+ gutxiengo liberala)

-       Gerrilla gerra ugari

-       Elizaren eragin handia

Jose I.aren gobernua Frantsestuak

-       Erreformak aurrera eramateko ezintasuna (Napoleonen kontrola + gerra)

-       Frantsestuen babesa.

-       Nortzuk ziren frantsestuak?

-       Funtzionario pragmatikoak postua mantentzeko

-       Benetako erreformatzaileak

-       Gerra ostean erbestera

Probintzia Batzordeak

-       Agintean hutsunea

-       Probintzia batzordeak sortu

-       Erregearen izenean

-       Tokiko botere faktikoek

-       Aranjuezen 1808ko irailean: Goreneko Batzorde Zentrala

Gerraren faseak

• 1808

-       170.000 soldadu okupazio azkarra egiteko asmoz

-       ezusteko erresistentzia

-       Frantziarren porrotak (Bruch, Zaragoza, Girona, Bailen…) Josef I.a  Gasteizera erretiratu

• 1808-12

-       Napoleonek parte hartu + Grande Armée (250.000)

-       Kontrol azkarra inposatu

-       Goreneko Batzorde Zentrala Cadizera

-       Gerrilla zabaldu

• 1812-1814

-       Errusiako Kanpaina

-       Wellington

-       Arapiles, Vitoria, San Marcial

4.    Cadizeko Gorteetako programa iraultzailea (!!!)

-       Batzorde Zentralak ospea galdu porrot militarren ondorioz.

-       Batzordearen ordez erregeordetza kolektiboa sortu

-       Behin behineko gobernuaren antzekoa

-       5 kide kontserbadoreak (baina hiriko presio iraultzaile handia)

-       Espainia gehienbat kontserbadorea baina Cadizen biltzen ziren

-       Cadizeko merkataritza burgesia eta atzerriko merkatariak

-       Espainia osoko errefuxiatuak (Britainiar itsas armadak Cadiz babesten du)

×         burges liberalak

×         funtzionario ilustratuak

×         intelektualak

Gorteen deialdia eta osaera

-       Botere hutsunea: Gorteak deitzea planteatu (100 urte konbokatu gabe)

×         Erabakia azkartu → Amerikako hiri batzuetan tokiko botereak sortu (batasuna arriskuan)

-       Noiz? 1810eko irailean bildu. Lanean 1814ko udaberrira arte

-       Asmoa? Espainia monarkia liberal parlamentario bihurtu

-       Bitarteak: Hainbat dekretu eta Konstituzioa

• Ordezkaritza eta horren arrazoiak

-       Probintzia asko okupatuta + Amerikarekin harremanak etenda

-       Leku hauen ordezkarien ordez, Cadizeko ordezkoak

-       Talde nagusiak:

×         Klase ertainak eta intelektualak

×         Elizgizonak

×         Abokatuak

×         Funtzionarioak

×         Militarrak

×         Irakasleak

×         Merkatal eta industria burgesia

-       Ez zeudenak:

×         Goi noblezia eta Elizako goi hierarkia (bazeuden, baina ordezkari gutxirekin

×         Herritarren masak (adibidez nekazariak)

×         Emakumeak

×         Hasierako saioetan ehun bat kide. Bukaeran 300

• Cadizko gorteen izaera eta joerak

-       Aurreko Gorteekin zerikusirik ez. Hauek:

-       Batzar Konstituziogilea kontsideratu

-       Nazio subiranotasunean oinarritu

-       Herritar guztiei eskubide berberak errekonozitu (Amerika barne)

ðBeraz Gorte liberal iraultzaileak ziren Frantziako Estatu Orokorrak bezalakoak (1789)

-       Bi joera

§  Liberalak

×         Gehiengoa

×         Cadizeko prentsaren bermea

§  Absolutistak (“serviles”)

×         Gutxiengoa

×         Elizaren bermea (salbuespenekin: Diego Muñoz Torrero…)

Legegintza-lana. Antzinako Erregimena abolitzeko dekretuak

• Adierazpen askatasuna

-       Inprenta askatasunaren dekretua =adierazpen askatasuna

-       Zentsura desagertu

-       Salbuespena: idazki erlijiosoak

-       Prozesu iraultzailearen ezinbesteko oinarria

• Erregimen feudala bertan behera uztea

-       Jurisdikzio-jaurerriak abolitu

-       Administrazio publikoa eta estatua indartu

-       Gremioak indargabetu

-       Liberalismo kapitalista

-       Nekazal esparruan

-       Auzo-lurrak enkanteetan saltzeko ateak ireki

-       Mestako Kontzeju Prestua desegin

• Erlijio-legeria

-       Inkisizioa abolitu

-       < 12 kideko komentuak ezabatu eta hauen ondasunak sekularizatu

-       Sekulartu

• Administrazio-eraldaketa eta lurraren antolamendua

-       Frantziako eredua: departamentuak

-       Erreinuak eta egitura administratibo zaharrak versus probintzia berriak → eztabaida

-       Emaitza: probintzia berriak (zehaztu gabe)

-       Lurralde batasuna

-       Zentralizazio politikoa

1812ko Konstituzioa

-       Espainiako lehenengo konstituzioa: “La Pepa” 1812ko San Jose egunean onartua

-       Oso luzea

-       ondo zehaztuta: interpretazio okerrak ekiditeko

• Estatu bakarra, eskubide berberak

-       Estatu bateratua

-       Espainol guztiek eskubide berberak (erreinuen edo beste eskubide historikoen gainetik)

-       Diputatuek nazioa ordezkatu

×         Edozein ordezkaritza erregional edo korporatiboa desagertu

-       Zentralizazio politiko eta administratiboa

-       Berdintasuna eta eskubideak

-       Eskubide indibidual eta kolektiboak baieztatu

-       Salbuespen edo pribilegiorik ez

×         Burokrazia zentralizatua

×         Fiskalitate erkidea

×         Nazio armada

×         Merkatu askea: barruko aduanarik ez

• Konstituzio-estatua eta nazio subiranotasuna

-       Subiranotasun nazionala

-       Monarkia konstituzionala

-       Botereen banaketa

-       Betearazlea → erregea

-       Legegilea → Erregea + Gorteak (partekatua)

×         Ganbera bakarra

-       Sufragioa

-       Zeharkakoa (konpromisarioen sistema)

-       Aktiboa: gizonezkoen unibertsala

-       Pasiboa: gizonezkoen zentsatarioa (jabeak bakarrik)

-       Talde kontserbadoreen eragina:

-       Estatu konfesionala

-       Pribilegiatuen jabetzak mantendu

ð Indarrean ez, baina eragin handia…

5.    Absolutismoaren berrezarpena

(Liburuan oinarritua baina oso laburtua. Liburuko azpi-izenburuak ez dira %100ean errespetatzen)

Fernando VII.aren itzulera. Seiurteko Absolutista (1814-1820)

• Iraultzaren aurkako jarrerak

-       Armadaren sektore batzuk

-       Diputatu absolutistak

-       Pertsiarren Manifestua

-       Europa

-       Aliantza Santua

• Fernando VII ® estatu kolpea

-       Gorteen lan guztiak ezabatu

-       Zapalkuntza + erbesteratuak

-       Inkisizioa berpiztu eta jesuitak itzuli

• Oposizioa

-       Militar liberalak

-       Elkarte aberkoiak eta Masoneria

-       Kolpe ahaleginak (Espoz y Mina Iruñan, Portier Coruñan, Lacy Bartzelonan)

-       Herriaren haserrea

-       Egoera ekonomikoa (gerra ostean)

-       Erregimenaren inmobilismoa

Hirurteko konstituzionala (1820-1823)

• Riegoren Pronuntziamendua

-       1820 Riego komandantea Cadizen + Batzorde liberalak hainbat herritan

-       1812ko Konstituzioa

-       Cadizeko lana berreskuratu

-       Inkisizioa ezereztu

-       Jaurerriak deuseztatu

-       Jesuitak kanporatu

-       Desamortizazioa…

• Elkarteen eta prentsaren papera
• Liberalen arteko korronteak:

-       Moderatuak

-       Erroldaren araberako sufragioa

-       Bi ganbara

-       Gartsuak (geroko aurrerakoiak)

-       Sufragio unibertsala

-       Ganbara bat

• Errealisten konspirazioak

-       Talde armatuak

-       Urgell-eko Erregeordetza

-       1823 San Luisen 100.000 seme (Aliantza Santua)

-       Þ absolutismoa

Zorigaiztoko Hamarkada (1823-1833)

-       Errepresioa + oinarri erlijiosoa

-       Erregimen zaharraren berreskurapena

-       Ezinbesteko osagai erreformistekin

-       Liberalak eta intelektualak erbestera (Londres)

-       Oposizioa

-       Liberalak

-       Muturreko errealistak (Karlos Maria Isidro)

-       Matxinadak egiteko saiakerak (biek)